Od dawna wiadomo, że stres psychiczny jest powiązany z nasileniem się schorzeń przewodu pokarmowego, takich jak zespół jelita drażliwego (IBS). Badacze odkryli szczegóły jednego ze sposobów, w jaki stres może szkodzić jelitom – poprzez wywołanie kaskady biochemicznej, która przekształca mikrobiom jelitowy.
Ich badanie, opublikowane w „Cell Metabolism”, podkreśla, jak mózg – mimo że znajduje się daleko od przewodu pokarmowego – może wpływać na jego działanie. Christoph Thaiss, mikrobiolog i neurobiolog z Uniwersytetu Pensylwanii w Filadelfii, podkreśla, że to odkrycie rzuca światło na złożone interakcje między mózgiem a przewodem pokarmowym.
Spis treści
Nieprawidłowy metabolizm a stres
IBS, wywołujący ból brzucha i biegunkę, dotyka jedną na dziesięć osób. Do dziesięciu milionów ludzi na całym świecie cierpi na zapalenie jelit (IBD), powodujące zapalenie jelit i wywołujące podobne objawy. Xiao Zheng, badacz metabolizmu z China Pharmaceutical University w Nankinie, chciał zrozumieć, co dzieje się na poziomie komórkowym, wywołując te warunki.
W tym celu on i jego współpracownicy wystawili myszy na chroniczny stres przez dwa tygodnie i obserwowali skutki. Zwierzęta miały obniżony poziom komórek pomagających w ochronie jelit przed patogenami w porównaniu z myszami, które nie były narażone na stres. Wynikało to z nieprawidłowego metabolizmu komórek macierzystych jelit, które normalnie przekształcają się w komórki ochronne.
Przewlekły stres a stan zapalny jelit
Szukając przyczyny, badacze skupili się na mikrobiomie zwierząt – zbiorze bakterii i innych mikrobów w ich jelitach, które wspomagają trawienie. Poprzednie prace wykazały, że aktywacja układu współczulnego, odpowiedzialnego za reakcję „walcz lub uciekaj” i często wywoływaną przez stres psychiczny, może przekształcać mikrobiom. Niektóre bakterie z rodzaju Lactobacillus, które naturalnie występują w jelitach i proliferują w warunkach stresu, produkują chemiczny związek zwany indol-3-octanem (IAA). Badacze odkryli, że podwyższony poziom IAA, wywołany stresem, uniemożliwiał przekształcanie się komórek macierzystych jelit w komórki ochronne.
Chociaż to badanie przeprowadzono na myszach, naukowcy zebrali dowody na to, że ich wyniki mogą być prawdziwe także dla ludzi: zespół znalazł podwyższone poziomy bakterii Lactobacillus oraz IAA w kale osób z depresją w porównaniu z osobami bez depresji. „Kiedy cierpimy na stres, nasz mikrobiom jelitowy również cierpi na stres”, mówi Zheng.
Autorzy znaleźli również potencjalny antidotum, przynajmniej u myszy. Kiedy podawali zestresowanym myszom suplement zwany α-ketoglutaranem, który jest stosowany przez niektórych kulturystów, uruchamiali metabolizm uszkodzonych komórek macierzystych w ich jelitach. Thaiss ostrzega, że potrzeba więcej pracy, aby zrozumieć długoterminowe efekty suplementu i czy redukuje objawy dysfunkcji jelit.
Część układanki
Ponieważ stres wywołuje szereg zmian biochemicznych w organizmie, to badanie samo w sobie nie opowie całej historii o związku stresu z jelitami, dodaje Thaiss. W artykule opublikowanym w „Cell” w zeszłym roku, on i jego współpracownicy odkryli odrębną ścieżkę biochemiczną, która zaczyna się od stresowanego mózgu wysyłającego sygnał i kończy się nadaktywnymi komórkami odpornościowymi w jelitach. Jak te mechanizmy oddziałują na siebie, jeśli w ogóle, nie jest jeszcze jasne.
Thaiss dodaje również, że badanie IAA dotyczyło tylko skutków stresu na jelita – potrzebna jest więcej pracy, aby zrozumieć, jak mózg przekazuje sygnały, które rozpoczynają proliferację bakterii. Zheng mówi, że on i jego współpracownicy planują zbadać te wstępne efekty, a także dalsze testowanie bezpieczeństwa i skuteczności α-ketoglutaranu.
Wpływ stresu na mikrobiom jelitowy
Chroniczny stres może powodować znaczące zmiany w mikrobiomie jelitowym. Badania wskazują, że stres prowadzi do zmniejszenia różnorodności bakteryjnej w jelitach, co może przyczyniać się do rozwoju chorób. Mikrobiom jelitowy odgrywa kluczową rolę w regulacji odpowiedzi odpornościowej, trawieniu i nawet w produkcji niektórych neurotransmiterów. Zmiany w mikrobiomie mogą więc mieć daleko idące konsekwencje dla ogólnego stanu zdrowia.
Psychobiotyki jako nowa nadzieja
W odpowiedzi na te wyzwania naukowcy eksplorują potencjał tzw. psychobiotyków – probiotyków i prebiotyków, które mogą korzystnie wpływać na zdrowie psychiczne poprzez modulowanie mikrobiomu jelitowego. Chociaż badania w tej dziedzinie są wciąż w początkowej fazie, istnieją obiecujące dowody na to, że odpowiednio dobrane szczepy bakterii mogą łagodzić objawy stresu i depresji.
Stres a dieta
Dieta odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu mikrobiomu jelitowego, a tym samym w reakcji na stres. Wysokotłuszczowe i wysokocukrowe diety mogą nasilać negatywne skutki stresu na jelita. Z drugiej strony, dieta bogata w prebiotyki, probiotyki i różnorodne źródła błonnika może wspierać zdrowy mikrobiom i zmniejszać wrażliwość na stres.
Rola aktywności fizycznej
Aktywność fizyczna jest kolejnym ważnym czynnikiem wpływającym na zdrowie jelit. Regularne ćwiczenia mogą poprawić różnorodność i równowagę mikrobiomu jelitowego, co z kolei może zmniejszać wpływ stresu na organizm. Ćwiczenia fizyczne także poprawiają ogólne samopoczucie, zmniejszają poziom stresu i wzmacniają odporność.
Podsumowanie i perspektywy przyszłościowe
Chroniczny stres ma złożony wpływ na jelita, wywołując szereg zmian na poziomie mikrobiomu, metabolizmu komórkowego i funkcji jelitowych. Odkrycia te otwierają nowe perspektywy w zakresie leczenia i prewencji zaburzeń związanych ze stresem, takich jak IBS i IBD. Odpowiednia dieta, suplementacja psychobiotykami, aktywność fizyczna oraz strategie radzenia sobie ze stresem mogą odgrywać kluczową rolę w ochronie i przywracaniu zdrowia jelit.
Badania nad związkiem między stresem a jelitami są wciąż w toku, ale już teraz dostarczają cennych informacji na temat tego, jak możemy poprawić nasze zdrowie jelit i ogólny stan zdrowia poprzez zarządzanie stresem i dbanie o mikrobiom. Jako społeczeństwo stoimy przed wyzwaniem lepszego zrozumienia i integrowania tych wiedzy w naszym codziennym życiu, aby poprawić jakość życia i zdrowie na wielu poziomach.
